Stad Roeselare streeft naar klimaatneutraliteit tegen 2050
Nu de klimaatverandering met de dag duidelijker wordt, neemt ook het bewustzijn over de klimaatproblematiek toe, net als de bereidheid van burgers en regeringen om actie te ondernemen. Steden en gemeenten zijn belangrijke actoren om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. In 2017 ondertekende de stad Roeselare het Burgemeestersconvenant. Een jaar later presenteerde het bestuur een klimaatplan voor een klimaatneutraal Roeselare in 2050. Om haar klimaatplan uit te voeren, besloot de stad een programma uit te rollen met organisatiebrede klimaatdoelstellingen.
- Het klimaatprogramma van Roeselare loopt als een trein
- Co-creatie is essentieel bij het ontwerp en de creatie van draagvlak binnen de organisatie
- Een sectoroverschrijdende aanpak biedt een duidelijke meerwaarde
Klimaatbewustzijn groeit snel
Voor het opstellen en uitvoeren van het programma werkte de stad Roeselare samen met TriFinance Public. Vanaf het prille begin lag de nadruk op het belang van co-creatie om een organisatiebrede en gedragen aanpak te verzekeren.
“Klimaatbewustzijn en een aanverwant thema zoals circulariteit evolueren heel snel”, vertelt projectadviseur Helena Vandekerckhove, die voor TriFinance aan het project werkte. “Je kunt het niet langer negeren. Veel van de Belgische herstelmaatregelen in het kader van corona zijn gekoppeld aan klimaatdoelstellingen en de lokale overheden zullen een cruciale rol spelen bij de uitvoering ervan."
Er is een sterke wil om grote stappen te zetten voor het klimaat.
Helena Vandekerckhove, Project Consultant
Klimaatdeskundigheid combineren met een procesgerichte aanpak
De stad Roeselare is een snel groeiende centrumstad met 63.500 inwoners. Ze is een pionier op het gebied van warmtenetten in Vlaanderen en voert de ranglijst van centrumsteden aan qua aantal zonnepanelen per inwoner. Een aandachtspunt is het sterk verharde centrum van de stad. Om alle acties resultaatgericht te houden, is gecoördineerde klimaatactie via de programmawerking essentieel.
Voor dit project werkte TriFinance samen met de beleidsmedewerker van de stad voor Energie, Klimaat en Duurzame Ontwikkeling. De expertise van de stad op klimaatgebied bleek een goede match met de procesgerichte aanpak die TriFinance had voorgesteld. Het programma werd gesponsord door de Directeur Ruimte. Hij zorgde ervoor dat de stakeholders op het goede moment met de juiste boodschap betrokken werden. Dankzij deze breed gedragen steun werd het klimaatprogramma vlot goedgekeurd door het managementteam en het college van burgemeesters en schepenen.
120 acties met een groot klimaatpotentieel
Het programma uitwerken nam vier maanden in beslag. Uitgangspunt was de analyse van de lopende en geplande projecten en acties. Van de ongeveer 1.000 projecten en acties die de stad deze ambtstermijn heeft gepland, zijn voor ongeveer 120 acties duidelijke klimaatambities vastgelegd. Er werden voornamelijk acties met een groot klimaatpotentieel geselecteerd. Het omvat zowel acties die de stad zelf uitvoert - bijvoorbeeld wegenwerken of renovaties, acties waarbij de stad als regelgever optreedt - als acties waarbij de stad een faciliterende, bevorderende en/of sensibiliserende rol heeft ten aanzien van haar burgers.
“De ontwikkeling van een programma stelt lokale besturen in staat acties en budgetten zinvol, efficiënt en doelgericht te clusteren”, zegt Timo Wyffels, voormalig beleidsmedewerker Energie, Klimaat en Duurzame Ontwikkeling van de stad en het OCMW Roeselare.
“De sectoroverschrijdende procesaanpak van TriFinance gaf het programma een extra drive, waardoor de projecten van collega's naar een hoger niveau werden getild.Tegelijk konden we snel inspelen op diverse projectoproepen van hogere autoriteiten: de EU, het Vlaams Gewest, de provincie. De komende jaren zal dit namelijk een belangrijk domein zijn voor EU-subsidies.”
De sectoroverschrijdende procesaanpak van TriFinance gaf het programma een extra drive, waardoor de projecten van collega's naar een hoger niveau werden getild.
Timo Wyffels, voormalig beleidsmedewerker Energie, Klimaat en Duurzame Ontwikkeling stad en OCMW Roeselare, huidig coördinator klimaatcel Stad en OCMW Gent.
Van warmtenet naar klimaatadaptatie met 100.000 bomen
Het klimaatprogramma van de stad Roeselare bestaat uit vier pijlers en voor elke pijler werden kwantitatieve doelstellingen voor de hele organisatie vastgelegd. Tijdens de workshops die voor elke pijler werden georganiseerd, ging veel aandacht uit naar samenwerking en onderlinge connecties.
Voor elk project werden klimaatdoelstellingen gedefinieerd en gekwantificeerd, zoals een energieverlaging van 10 procent door renovatie van stadsgebouwen, het aanplanten van 100.000 bomen, de productie van 1 GWh groene energie door stadsgebouwen, de productie van 1 GWh zonne-energie door burgercoöperaties of 104.300 m³ extra buffercapaciteit. “Op die manier konden we de doelstellingen op langere termijn voor 2050 vertalen in ambitieuze maar realistische doelstellingen voor 2025", zegt Helena Vandekerckhove. “Meetbare doelstellingen zijn motiverend. Ze laten doelen tot leven komen in een organisatie."
De vier pijlers
- Pijler 1: De uitbreiding van het warmtenet van de stad om de capaciteit in 5 jaar tijd bijna te verdubbelen. Van 10 tot 18 procent duurzame warmte op het grondgebied van de stad (+ 50 GWh).
- Pijler 2: De verhoging van hernieuwbare energie tot meer dan een verdubbeling in 5 jaar. Van 6 tot 15 procent elektriciteit opgewekt door zonne-energie (+ 50 GWh), waarvan 1 GWh zal worden geproduceerd op het stadspatrimonium. Ter vergelijking: 1GWh voorziet in de energiebehoeften van ongeveer 250 gezinnen.
- Pijler 3: Versnelling van de woningrenovatie: het warmteverbruik constant houden ondanks een toenemende bevolking en de groei van de industrie.
- Pijler 4: Klimaatadaptatie : verdubbeling van het openbaar groen door onder meer 100.000 extra bomen aan te planten, en maatregelen te nemen om overstromingen en droogte te voorkomen.
Diverse proefprojecten
Voor elke pijler werd een strategie uitgewerkt die de concrete aanpak tot 2025 schetst en ook vooruitblikt naar 2030. Om de uitvoering tegen 2030 te versnellen, moesten verschillende proefprojecten worden opgestart, bijvoorbeeld participatieve en coöperatieve windturbineprojecten, het installeren van circulaire watersystemen in gebouwen of het omvormen van laaggelegen en overstromingsgevoelige landbouwgebieden tot gebieden waar voedselproductie kan worden gecombineerd met waterbuffering en infiltratiecapaciteit.
“We hebben ook de interne processen onder de loep genomen om de klimaatproblematiek in een vroeger stadium aan te pakken en te starten met een sterkere domeinoverschrijdende aanpak", vertelt Helena. “Een voorbeeld hiervan is de samenwerking in het kader van grote verkavelingen. Lokale overheden kunnen terugvallen op een groot kennisnetwerk op verschillende niveaus, waaronder andere (Europese) steden of onderzoeksinstellingen. Om innovatie in het klimaatdomein te versnellen, stimuleerden we de maximale doorstroming van deze kennis in eerste instantie intern (collega’s), en in een volgende fase ook extern (bedrijven en middenveld in de stad).”
Klimaatverandering is een grote uitdaging voor elke stad of samenleving. De begeleiding die we van TriFinance kregen, resulteerde in een ambitieus maar doelgericht klimaatprogramma met doelstellingen voor 2025 - 2030 en 2050.
Nils Vanantwerpen, Directeur Ruimtelijke Ordening van de stad en het OCMW van Roeselare
Uitwerking van de programmastructuur
De uitwerking van het programma werd in een periode van slechts vier maanden gerealiseerd. De structuur werd hierna opgezet en bestaat uit een klimaatteam, een programmateam en een politieke stuurgroep. Het klimaatteam bestaat uit projectleiders uit verschillende expertisedomeinen. Ze moeten zorgen voor een goede operationele uitvoering van het programma. Het programmateam is een gemengd, afdelingsoverschrijdend team dat toezicht houdt op de strategische lijnen van het programma. De politieke stuurgroep, waarin bijna alle schepenen en de burgemeester zitten, komt tweemaal per jaar bijeen om de resultaten van het programma en de strategische beslissingen op te volgen.
“De klimaatuitdaging vereist een constante openheid om oplossingen te herdenken in een markt die voortdurend verandert", zegt Helena Vandekerckhove. “Cruciaal voor dit project was de vraag hoe we de klimaatambities van de stad Roeselare konden omzetten in doelstellingen en betrokkenheid op alle niveaus van de organisatie van de stad. Hoe kunnen we er bijvoorbeeld voor zorgen dat de stadsdiensten systematisch klimaatdoelstellingen opnemen in hun acties en projecten?” Om dit te realiseren had het programma een structuur nodig die voldoende toegankelijk en uitnodigend is om operationeel en beleidsmatig na te denken en uit te wisselen over duurzame oplossingen.
“Klimaatverandering is een grote uitdaging voor elke stad of samenleving”, vertelt Nils Vanantwerpen, Directeur Ruimte van de stad en het OCMW van Roeselare. “De begeleiding die we van TriFinance kregen, resulteerde in een ambitieus, maar doelgericht klimaatprogramma met doelstellingen voor 2025 - 2030 en 2050. Na twee jaar samenwerking loopt het programma als een trein: beleidsontwikkeling wordt gecombineerd met tastbare resultaten die zichtbaar zijn in de organisatie van de stad en op straat."
Bovendien heeft TriFinance een nieuw kantoor geopend in Roeselare (West-Vlaanderen, België).