Waarom er een tekort is aan goede controllers

De controller als bedrijfseconomisch adviseur

In theorie betekenen deze cijfers dat er al een tekort is. Bedrijven die geen controller hebben, vertrouwen waarschijnlijk nog steeds op de boekhouding om managementcijfers te leveren, wat op een te geaggregeerd niveau is en ook te laat om snel te kunnen handelen in een snel evoluerende markt. 

De functie ‘controller’ is slecht gedefinieerd en wordt daarom ruim geïnterpreteerd. Op Wikipedia vinden we de volgende definitie: “Een controller is verantwoordelijk voor het proces van planning en control binnen een organisatie. De controller ziet als bedrijfseconomisch adviseur toe op de efficiëntie en effectiviteit van de ondernomen activiteiten en adviseert de (financiële) leiding van het bedrijf.”

Gelukkig staat 'financiële' hier tussen haakjes, want een business controller moet iedereen die managementinformatie nodig heeft van de juiste informatie voorzien en niet alleen binnen de financiële afdeling werken.

Controllers zijn er in verschillende vormen

Er zijn financial controllers, business controllers, commercial controllers en plant controllers. We onderscheiden corporate, group en credit controllers - maar sommige controllers zijn uitstekend en andere slecht.

De laatste categorie heeft geen toegevoegde waarde voor de organisatie omdat ze nog steeds handelen vanuit een ‘controle’-perspectief. In een financieel team kunnen ze schadelijk zijn omdat ze over relevante informatie beschikken die niet door finance wordt verstrekt, maar door slimmere collega's die in andere afdelingen werken, zoals verkoop, supply chain...

Als financieel directeur verlies je op deze manier natuurlijk de controle en blijf je puur bezig met compliancewerk, wat niet zal worden gezien als een job met veel toegevoegde waarde.

Een gebrek aan formele opleiding

Een belangrijk probleem is het gebrek aan formele opleiding voor controllers. Er bestaat geen specifiek programma in België, noch in het hoger onderwijs, noch als een langetermijnprogramma voor werkende professionals. Er worden enkele certificaten uitgereikt voor een korte opleiding, maar er is geen echt formeel curriculum. Kortom, het verschil met het officiële accountantscurriculum is enorm.

In een eerder interview over het tekort op de arbeidsmarkt voor financiële profielen, wees Kristoff Temmerman (BCB Leader Transition & Support Gent / Roeselare) erop dat jonge afgestudeerden een beperkte kennis hebben van technologie en (financiële) systemen. Hoewel iedereen het erover eens is dat finance evolueert naar software, systemen en automatisering, slagen het hoger onderwijs en andere opleidingsinstituten in België er nog onvoldoende in om de kloof tussen IT en functionele kennis te overbruggen.

Het groeiende tekort aan controllers heeft ook een interessante psychologische component. Controllers zijn van nature nogal introverte mensen. Ze duiken graag in een hoekje om ingewikkelde analyses op cijfers uit te voeren, maar zijn minder bereid om hun resultaten te 'verkopen'. Willen controllers hun berekeningen begrijpelijk overbrengen en hun collega's de verstrekte informatie verwerken, dan is verdere training in soft skills absoluut noodzakelijk.

Het hoofd bieden aan de data boom

Ondanks de recente technologische vooruitgang (IoT, niet-gestructureerde gegevens, publiek beschikbare gegevens, gegevens van camera's...) bevinden we ons nog steeds in het stenen tijdperk van de gegevens. De constante stroom van gegevens die in realtime beschikbaar zal komen door event-based transacties, zal niet alleen steeds relevanter worden voor organisaties, het zal de controllerfunctie verbreden en ingewikkelder maar ook interessanter maken.

Terugkomend op onze definitie, moet een controller ervoor zorgen dat de relevante gegevens uit de gegevensstroom worden samengevoegd en gefilterd tot begrijpelijke informatie voor de besluitvormers van het bedrijf. Als de informatie over verschillende functionele afdelingen zou worden verspreid, bestaat het risico dat de gegevens die in de ene afdeling worden gebruikt, verschillen van die in een andere afdeling, waardoor suboptimale of onjuiste beslissingen worden genomen.

Nieuwe mogelijkheden

In de komende jaren zullen controllers zichtbaar kunnen bijdragen aan efficiëntieverbetering.

Proactieve monitoring van industriële processen zal er bijvoorbeeld voor zorgen dat er actie ondernomen kan worden voordat zich problemen voordoen, zoals een tekort aan grondstoffen. Analyses zullen ook op een dieper niveau plaatsvinden: een beslissing zal bijvoorbeeld moeten worden genomen op het niveau van een individueel stuk in plaats van op het niveau van een pallet grondstoffen.

Omdat bedrijfsmodellen meer verschuiven naar diensten (lease in plaats van verkoop), moeten andere maatstaven voor rapportage worden ontwikkeld. Deze evolutie heeft vanzelfsprekend invloed op de cashflow en de erkenning van inkomsten in de winst- en verliesrekening.

IT zal het BI-systeem voeden, maar wie zal precies de definitie en rapportage van bruto- en nettomarge verzorgen? Wie zorgt ervoor dat deze gegevens correct worden gebruikt in het budgetteringsproces? Wie zorgt ervoor dat deze gegevens worden verrijkt met commentaar en input van budgettering en forecasting?

Volgens Gartner zal de waarde van gegevens en informatie in de toekomst op de balans worden uitgedrukt! Wie zorgt voor de waardering en activering?

Als uw organisatie niet over goede controllers beschikt, is de kans reëel dat een 'slimmer' bedrijf snellere en betere beslissingen neemt, waardoor uw concurrentiepositie wordt verzwakt.

Het tekort aan controllers op onze arbeidsmarkt zal exponentieel toenemen

Controllers zijn dringend nodig in Belgische organisaties, en hun toegevoegde waarde zal enorm toenemen. Bij de opleiding van controllers is het noodzakelijk om aandacht te besteden aan de technologische kant, maar het is ook cruciaal om de soft skills te verbeteren. Als al deze elementen in het beroep worden opgenomen, zal controlling op de arbeidsmarkt worden ervaren als een brede functie waarvoor veel mensen een beroepskeuze zouden kunnen maken.